زمان و جزییات و تجربه های مفید در برداشت توت فرنگی

ساختار توت فرنگی طوری است که آن را در مقابل فساد آسیب پذیر می سازد، این محصول دارای لایه پوششی بسیار نازک و نرمی بوده که به آسانی از بین می رود، همچنین گوشت میوه نرم است وآن را در مقابل ضربه و فشار بسیار آسیب پذیر می سازد.صدمات وارد شده ابتدا باعث نرمی توت فرنگی شده، سپس مکان مناسبی را برای حمله عوامل بیماری زا فراهم می سازد. فعالیت های متابولیکی زیاد و حساسیت میوه به آسیب دیدگی و فساد میکروبی، به صاحبان مزارع توت فرنگی هشدار می دهد که در برداشت توت فرنگی نهایت دقت را به عمل آورند.برداشت توت فرنگی در مزرعه بایستی صبح یا عصر انجام شود در مواقعی از روز که هوا خنک تر است صورت گیرد و میوه کاملاً قرمز شده باشد و بایستی بلافاصله پس از برداشت محصول را خنک بسته بندی نموده و به بازار مصرف ارسال کرد. در ارقام گلخانه ای هم در طول سال بطور مرتب برداشت انجام می شود. بهتر است میوه را همراه با کمی از دم برداشت کرده تا موقع برداشت به میوه فشاری وارد نیایید. به علت آسیب پذیری شدید میوه، باید آن را در جعبه های کم عمق بسته بندی نمود و در حین حمل و نقل کاملا مراقب آنها بود .

دما مهم ترین عامل در کاهش یا افزایش فعالیت هایی است که به فساد و گندیدگی توت فرنگی منجر می شوند، شدت تنفس توت فرنگی بسیار بالا است و دمای هوا می تواند نقش کاهشی یا افزایشی در تنفس داشته باشد. نگهداری توت فرنگی در دمای صفر درجه سانتی گراد بیشترین انبار مانی( سالم ماندن در انبار) را برای این محصول به همراه دارد، در صورتی که دمای توت فرنگی از صفر به ۱۰ درجه سانتی گراد برسد، سرعت فساد میوه چند برابر می شود، و قرار گرفتن توت فرنگی بعد از برداشت در جلو آفتاب و گرمای حدود ۳۰ درجه سانتی گراد بیشترین صدمه را به توت فرنگی وارد می سازد.

نقش کنترل کیفی :آیا می دانید که تولید کنندگان توت فرنگی باید مفهوم کنترل کیفی را از تولید در محل مزرعه تا تحویل به بازار د قیقاً رعایت کنند؟کنترل کیفی در توت فرنگی شامل مراحلی است که از مزرعه شروع شده و تا عرضه محصول به بازار ادامه دارد. در مزعه باید محصول درجه یک با کیفیت بالا انتخاب شود و در مرحله برداشت و پس از آن نیز از هرگونه فشار وصدمه رساندن به توت فرنگی باید اجتناب کرد. هرگونه تاخیر در سرد کردن محصول، سرعت فساد پذیری میوه را چند برابر می کند، قرار گرفتن محصول در بسته بندی مناسب و حمل محصول در شرایط مطلوب نیز می تواند به کامل نمودن مسئله کنترل کیفی کمک نماید.

نقش عوامل بیماری زای قارچی در توت فرنگی :عوامل بیماری زای قارچی ازنقش مهمی در آلودگی میوه های توت فرنگی به عهده دارند. مهم ترین قارچ آلوده کنند توت فرنگی کپک خاکستری می باشد، کپک خاکستری از بدو تشکیل غنچه های گل می تواند وارد اندام اولیه تشکیل میوه شود و تا زمان رسیدگی میوه آنجا بماند و یا در زمان نرم شدن یا صدمه خوردن میوه وارد آن شده و در داخل یا روی میوه فعالیت تخریبی خود را آغاز نماید. این کپک ها در هنگام بارندگی وهوای مرطوب صدمه بیشتری وارد می سازند. این بیماری در هوای گرم فعالیت بهتری دارد و در دمای نزدیک صفر هم به فعالیت خود با شدت کمتری ادامه می دهد.عامل بماری قارچی دیگری که در دماهای بالاتر صدمات بسیار جدی تری به توت فرنگی وارد می سازد ریزوپوس نام دارد که فعالیت این قارچ در دمای ۵ درجه سانتی گراد محدود می شود. رعایت بهداشت در مزرعه، جلوگیری از تماس میوه با خاک مرطوب، اجتناب از آسیب دیدگی میوه، درجه بندی و حذف میوه های آلوده وآسیب دیده، کنترل دما و رطوبت نسبی و در شرایط ویژه استفاده از مقدار زیاد گاز کربنیک در هنگام حمل ونقل می تواند خراب شدن و یا شدت فساد میوه را کاهش دهد.

نقش آسیب دیدگی :توت فرنگی به صدمات وآسیب دیدگی های جدی در مراحل برداشت و بسته بندی بسیار حساس است. بسیاری از تولید کنندگان و به خصوص برداشت کنندگان میوه، از اهمیت این صدمه به ظاهر ساده آگاه نیستند و نمی دانند که یک عمل مکانیکی ساده در یک دوره زمانی چند ساعته چه بسا که شرایط بسیار بدی را برای شروع فعالیت های تخریبی و گندرویی روی میوه مهیا می کند.توت فرنگی همچنین در اثر استفاده از جعبه های نا مناسب، پرکردن بیش از حد جعبه ها، تماس لبه های تیز جعبه با میوه به دلیل فشار و نیز در زمان انتقال دچار صدمات فراوانی می گردد. در انتخاب جعبه و انتخاب وسیله حمل ونقل مناسب می تواند از بروز نرمی و له شدگی و به دنبال آن شروع فعالیت کپک خاکستری جلوگیری نماید.

نقش میزان رطوبت و کاهش آب میوه:توت فرنگی در زمان رسیدگی پر آب می باشد که این مسئله به شادابی ظاهر و طراوت و بازار پسندی میوه بسیار کمک می کند.تاخیر در برداشت و نگهداری توت فرنگی در فضای گرم و دور از محیط انباری سرد ، منجر به از دست دادن آب میوه شده و با از دست دادن آب ، ظاهر میوه پلاسیده و از میزان بازار پسندی آن به شدت کاسته می شود.
برداشت به موقع محصول، سرد کردن سریع، کاهش دمای میوه و افزایش رطوبت نسبی انبار تا سطح ۹۰ و۹۵ درصد، می تواند شادابی میوه را در زمان نگهداری حفظ کرده و از پلاسیدگی و آلوده شدن آن جلوگیری نماید.

نقش برداشت و درجه بندی توت فرنگی:توت فرنگی را در زمان برداشت همراه کاسبرگ آن برداشت می کنند ، کاسبرگ مانند محافظی در میزان ماندگاری توت فرنگی نقش مثبت ایفا می کند.معمولاً دم میوه را با چخش آن در بین انگشت شصت و اشاره ، بدون آن که به میوه صدمه ای برسد قطع می کنند. میوه را بایستی به آرامی در جعبه قرار دارد، در حین برداشت میوه های رسیده ای که ۷۵ درصد سطح آنها رنگ گرفته است برداشت می شوند. در این زمان معمولاً میوه هایی را که از لحاظ شکل و رنگ و اندازه یکنواخت هستند، در جعبه ها می چینند و میوه های صدمه دیده و آلوده را حذف می کنند. برداشت کنندگان باید در هنگام برداشت از صدمه رساندن و لگد کردن بوته و میوه ها خود داری کنند ، تا کیفیت برداشت میوه در چین بعدی حفظ گردد.

درجه بندی توت فرنگی:

مجموعه عملیات درجه بندی توت فرنگی شامل : تمیز کردن ، جداسازی میوه های صدمه دیده و معیوب، جداسازی بر مبنای فاکتور های کیفیتی مانند: سالم بودن، ریزی ودرشتی، میزان رسیدگی ورنگ گرفتگی انجام می پذیرد. گاهی درجه بندی می تواند بر مبنای صنایع مصرف کننده این محصول باشد، که در این صورت میوه های بدون کاسبرگ ریز یا درشت انتخاب خواهند شد ، این عملیات قبل از بسته بندی انجام می پذیرد.

بسته بندی توت فرنگی:

اگر بسته بندی توت فرنگی درظرف های کوچک انجام شود، کار درجه بندی پیشاپیش باید انجام گرفته و سپس روانه سردخانه گردد، ولی اگر محصول به صورت فله و توسط تونل سرد کننده در برنامه سرد کردن قرار دارد، بهتر است که درجه بندی توت فرنگی به بعد از سرد کردن اولیه موکول گردد.
از بسته بندی محصول چه انتظاری داریم؟
۱ ) حفاظت و نگهداری محتویات بسته
۲ ) تسهیل و تسریع در جابجایی محصول
۳ ) تبلیغ ارزش غذایی محصول و محل تولید روی بسته
۴) رعایت سفارشات مشتری و حجم میوه مورد نظر
۵) جذابیت وبهداشت بسته بندی
۶) قابلیت تهویه محصول
۷) رعایت مسائل زسیت محیطی
بنابراین می توان گفت : نصف ارزش محصول به نحوه بسته بندی آن است. در بسته بندی توت فرنگی به عنوان یک میوه ظریف و آسیب پذیر، انتظار این است که در داخل بسته بندی سلامت وبهداشت توت فرنگی حفظ شده و تهویه مناسب صورت گیرد، همچنین میوه ها روی هم فشار نیاورده و بسته بندی ها نیز طوری باشد که فشاری بر روی یکدیگر نداشته باشند. معمولاً در مصارف تازه خوری از بسته بندی های کوچک یک کیلوئی و کمتر استفاده کرده و در برنامه مصارف فرآوری میوه در گارگاه صنایع تبدیلی از بسته بندیهای ۵تا ۶ کیلوئی استفاده می گردد.

با وجودی که مکرراً توصیه می شود که تولیدکنندگان توت فرنگی میوه را در ساعت خنک روز برداشت کنند، اما صاحبان مزارع به ناچار و تحت تاثیر مسائل کارگری غالباً نمی توانند این موضوع را رعایت کنند. بنابراین میوه اغلب در ساعتی برداشت می شود که با درجه حرارت گرم محیط هم دما شده و به دلیل شدت بالای تنفس در توت فرنگی، محصول از همان ساعت اولیه دچار مشکل و شروع فعالیتهای متابولیکی زیان آور می گردد، ناچاراً استفاده از انبارهای تخصصی سرد کننده محصول امری اجتناب ناپذیر جلوه می کند.
سرد کردن سریع محصول توت فرنگی بلافاصله بعد از برداشت، عملیاتی مستقل از مسئله نگهداری در سرد خانه است. سالن های سرد کردن اولیه محصول به وسائل وتجهیزات ویژه ای نیاز دارند، برای بالا بردن قابلیتهای نگهداری محصولات فسادپذیر مانند توت فرنگی و تمشک انجام عملیات سرد کردن اولیه قبل از حمل ونقل ونگهداری در سرد خانه یا عرضه محصول به بازار مصرف، از ضروریات می باشد. در این روش از آب سرد، یخ و هوای سرد و تبخیر سطحی در خلا استفاده می کنند، مناسبترین روش، استفاده از جریان هوای سرد به طور سریع می باشد. در جریان سریع هوای سرد سرعت انتقال حرارت از محصول زیاد بوده و سرعت سرد کردن بالا می رود در ضمن هوای سرد فشار لازم برای نفوذ در بسته ها و جعبه ها دارا بوده و سطح تماس مناسبی نیز با میوه ها خواهد دشت.

شرایط انبارهای سردخانه ای توت فرنگی:انبار سرد به مکانی گفته می شود که درجه حرارت آن بالاتر از نقطه انجماد محصول انباری باشد، این درجه حرارت معمولاً از منفی ۲ تا مثبت ۱۶ درجه سانتی گراد متغیر است. استفاده از انبارهای سرد مناسب ترین روش نگهداری میوه محسوب می شود، در این روش طعم و بافت ارزش تغذیه ای و سایر خصوصیات محصول نسبت به سایر روشهای نگهداری از جمله انجماد، خشک کردن ، نگهداری به وسیله مواد شیمیایی و نگهدارنده، کمتر تغیر می نماید. اصول واساس کار انبارهای سرد بر این استوار است که با سرد کردن محصول در حد نقطه انجماد در زمان نگهداری، هرگونه فساد میکروبی، شیمیائی وفیزیکی کاملاً کند شده وقدرت انبارمانی میوه بالا می رود.
حداکثر زمان نگهداری مفید برای توت فرنگی یک تا دوهفته در دمای حدود مثبت دو درجه و رطوبت نسبی ۹۰ درصد می باشد، باید متوجه بود که استفاده از دماهای پائین تر موجب از بین رفتن کیفیت و انجماد توت فرنگی می شود. در رطوبت پایین، محصول آب خود را از دست داده و پلاسیده وپژمرده می شود وآب موجود در توت فرنگی به صورت بخار از لایه های میانی سلول خارج شده و تبخیر می گردد، وچون توت فرنگی توان کافی برای جلوگیری از تعرق را ندارد لذا آب از قسمتهای پر آب آن به صورت بخار خارج می شود. درجه نگهداری مفید محصول در سرد خانه بستگی به عوامل وشرایط مختلف نظیر شدت تنفس، میزان رطوبت نسبی، درجه حرارت انبار، میزان آسیب مکانیکی وارد شده به میوه و میزان خلوص هوا و نور دارد.

مدیریت کنترل و کاهش ضایعات توت فرنگی :به طور کلی در یک برنامه ریزی سیستمیک و کامل برای کاهش ضایعات توت فرنگی باید تمام موارد را رعایت نمود. در این برنامه ریزی ابتدا کارهایی را که قبل از برداشت توت فرنگی می توان انجام داد، مطابق برنامه زمان بندی در دستور کار قرار داده و تیمارهای پیش از برداشت را می توان از زمان نگهداری محصول در مزرعه در نظر گرفت:
۱) باید از زمان صحیح برداشت مطمئن بود، ساعات خنک روز و اول صبح بهترین اوقات است.
۲) برداشت صحیح توت فرنگی نکته بسیار مهمی است ، در زمان برداشت باید سلامت گل آذین ( مجموعه گل ها) را بعد از برداشت تکه حبه ها در نظر داشت و در وهله دوم در هنگام برداشت از فشار دادن میوه خودداری نمود. در وهله سوم همراه بودن کاسبرگ نکته مهمی است و در نهایت مراقبت از سایر بوته ها در میزان عملکرد و کیفیت آن حائز اهمیت است.

۳) می توان در برنامه ریزی صحیح برای تغذیه گیاه به مسائل کیفی بعد آن بعد از برداشت توجه بیشتری نمود ، می دانیم که استفاده از کودهای پتاسه می تواند در کیفیت و مزه توت فرنگی تاثیر مثبتی داشته باشد ، همچنین استفاده از ترکیبات کلسیمی در استحکام بافت میوه بسیار نقش بالائی دارند، به همین منظور استفاده از سولفات کلسیم در کشت های توت فرنگی رایج است. در سالهای اخیر آزمایشاتی بر روی تاثیر کلرید کلسیم بر روی برگ ومیوه انجام گرفته که نتایج کار تاثیر مثبت کلرید کلسیم را روی میزان ماندگاری توت فرنگی نشان داده و از رشد کپک خاکستری هم جلوگیری نموده ولی روی مزه میوه تاثیر منفی داشته است، میزان مصرف محلول کلرید کلسیم در یک هکتار مزرعه توت فرنگی ۲۰ کیلوگرم در هر نوبت می باشد.
۴) می توان قبل از برداشت توت فرنگی از ترکیبات قارچ کش استفاده نمود، این ترکیبات باید دارای دوره سمیت کوتاه باشند تا اثر سمیت آنها قبا از مصرف کاملاً از بین رفته باشد.یکی از افتخارات محصول توت فرنگی در استان کردستان ارگانیک بودن آن است ، بنابراین تا جایی که امکان داشته باشد باید از مصرف این سموم خودداری کرد، سموم قارچ کش که تا کنون مورد استفاده قرار گرفته اند عبارتند از: متامکسان، ایپدودین و کاپ تانول که هفته ای یک بار در زمان گلدهی و تکامل میوه مورد استفاده قرار می گیرند

۵) در هنگام بسته بندی توت فرنگی باید از هرگونه صدمه رساندن و فشار دادن میوه جداً خودداری گردد، متعاقب هرنوع صدمه وآسیبی فعالیتهای متابولیکی افزایش پیدا کرده و حمله عوامل بیماری زا از همان نقطه شروع می گردد. پس از برداشت توت فرنگی می توان با انجام دادن یک سری کارها میزان ضایعات توت فرنگی را کاهش داد. این موارد عبارتند از:
• دادن سرما اولیه به توت فرنگی از نکات کلیدی در نگهداری آن است قبلاً بیان نمودیم که توت فرنگی در زمان برداشت هم دمای محیط است و سرعت تنفس آن هم بسیار بالاست ، دمای هوا می تواند سرعت فعالیتهای آنزیمی و تنفس را بالا ببرد که هردو در جهت تخریب ساختمان و بافت توت فرنگی عمل می کنند، بنابراین سرد کردن اولیه می تواند در مدت کوتاهی این نعالیت ها را بسیار کند نماید.برای دادن سرمای اولیه در یک روش از اتاق های مخصوص تحت خلا وپاشش آب استفاده می شود ، در این روش در اثر تبخیر آب گرمای محصول گرفته می شود . در روش دیگر محصول را در معرض هوای سرد و پرفشار سیستم های خنک کننده قرار می دهند. همچنین در روش دیگری ازآب سرد استفاده می کنند ، که در این روش به علت تغیر در کیفیت ظاهری حبه ها بسیار مورد استفاده نیست.
• بعضی از کارگاه های فرآوری برای نگهداری طولانی مدت توت فرنگی آن را منجمد کرده و در سرد خانه های زیر صفر نگهداری می کنند ، توت فرنگی یعد از منجمد شدن مانند سایر میوه ها قابلیت تازه خوری را نخواهد داشت.
• در بعضی از انواع بسته بندی که در آنها از پوشش های نازک ،پلی وینیل کلراید استفاده می شود از کاهش وزن و از دست رفتن آب میوه جلوگیری شده و کیفیت میوه حفظ می گردد ، پوشش های نازک پی وی سی دارای خاصیت کشش پذیری مناسب و نفوذ پذیری قابل کنترل هستد ، این پوشش ها باعث افزایش دی اکسید کربن شده و در زیر آن میزان اکسیژن پائین می یابد و این امر در کاهش تنفس توت فرنگی نقش داشته و دوام آن را افزایش می دهد.
• برای نگهداری توت فرنگی می توان از انبارهایی که هوای آنها قابل کنترل است نیز استفاده نمود. توت فرنگی از میوه هایی است که مقدار بالای دی اکسید کربن را به راحتی تحمل می کند برعکس کاهش اکسیژن باعث بد طعمی و بد مزگی میوه می شود.
۶) ازبهترین روش های مبارزه با عوامل زنده آلوده کننده استفاده از روشهای بیولوژیکی است در حال حاضر یک ترکیب استخراج شده از قارچ بنام پیرول نیترین به عنوان یک ماده ضد قارچ در افزایش عمر انبار داری توت فرنگی استفاده می شود.
۷ ) تکنیک دیگری که امروزه در ضد عفونی کردن مواد غذایی و میوه وسبزی از جایگاه مناسبی برخوردار است استفاده از پرتو تابی اشعه گاما در روی ترکیبات دیواره میوه هاست.
۸) روش بسیار مناسبی که برای نگهداری میوه توت فرنگی مرسوم گردیده استفاده از ترکیبات فرار عصاره توت فرنگی است. اخیراً ثابت گردیده که ترکیبات معطر استخراج شده از عصاره توت فرنگی می توانند در کنترل فساد قارچی میوه بعد از برداشت موثر باشد.
۹) از مهمترین و کارسازترین روشهای کاهش ضایعات توت فرنگی در سطح دنیا توجه به صفت سفتی بافت توت فرنگی در بنامه اصلاح نبات است. خوشبختانه امروزه محققان این محصول ارقام بسیار مناسبی با درجه سفتی بالا را به بازار عرضه نموده اند که از جمله این ارقام می توان به رقم سلوا، کامراسو و مرک اشاره نمود. این ارقام در بسته بندی و حمل ونقل و ماندگاری بیشتر نتایج قابل قبولی را از خود نشلن داده اند