موارد پزشکی سزارین و از سیر تا پیاز این جراحی

دیگر دوران اینکه مادر انتخاب کند زایمان طبیعی داشته باشد یا سزارین گذشته است . پزشک برای شما تصمیم می گیرد که چگونه زایمان کنید . مگر اینکه بخواهید هزینه های سنگین سزارین در بیمارستان های خصوصی را بپردازید . در این پست برای شما اطلاعات جامعی درباره ی سزارین قرار داده ایم که انشالله مفید باشد. پیشاپیش تولد فرزند دلبندتان را تبریک می گوییم.

مزایای سزارین
سزارین امکان تولد نوزادانی را فراهم می‌کند که در شرایط طبیعی جانشان در خطر و احتمال زنده ماندنشان وجود ندارد. هم‌چنین گاهی این روش زایمان در حفظ جان مادر مؤثر است.

شرایطی که عمل سزارین ضروری است

نوزاد حاصل زایمان سزارین
در صورتی که فرد قبلاً سزارین کرده باشد
زمانی که فرزند در رحم مدفوع کرده باشد

جفت سر راهی
رگ سر راهی
نمایش بند ناف
دیسترس جنین در سن بالای ۲۴ هفته
دیستوشی زایمان (مانند توقف زایمانی، عدم تناسب سر جنین با لگن مادر)
پرولاپس بند ناف
وجود تبخال دستگاه تناسلی
دو قلویی وقتی که جنین اول با نمایش سر نباشد
دوقلوهای مونو آمنیونی
جنین بزرگتر از ۴٫۵ کیلوگرم
وجود ناهنجاری‌های رحمی در مادر (رحم دوشاخ)
اغلب موارد زایمان بریچ

سزارین اورژانسی
جنین در مجرای خروجی زایمان گیر کرده باشد.
وجود خون ریزی
عفونت
مایع آمنیوتیک نشت کرده باشد و سبز رنگ شده باشد.
ایست ناگهانی ضربان قلب جنین
بندناف از واژن بیرون زده باشد.(پرولاپس آشکار)
مادر به علت پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی همراه با فشار خون بالا) دچار تشنج شده باشد.(اکلامپسی)

*عوارض برای نوزاد:
کودکان سزارینی ۵۰ درصد بیشتر در معرض ابتلا به آسم، دیابت، چاقی، آلرژی و بیماری سلیاک هستند.[۵] افزایش شیوع اختلالات تنفسی در نوزادان به دلیل زایمان زودتر از موعد، یکی از شایع‌ترین عوارض در رابطه با تولد با سزارین است.

*عوارض سزارین برای مادر:

برخی از عوارض این عمل شبیه سایر عمل جراحی مانند عوارض بیهوشی مثل حالت تهوع، استفراغ، سردرد شدید و کمردرد، خطر از دست دادن حجم زیادی از خون، احتمال بروز حاملگی‌های پرخطر در آینده مثل جفت اکرتا، جفت سر راهی، طولانی شدن زمان زایمان، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد می‌باشد. عفونت‌های مثانه و رحم و آسیب سیستم ادراری از جمله عوارض دیگر است. همچنین سزارین ممکن است در بارداری‌های بعدی مشکلاتی مثل سخت جدا شدن جفت از رحم را ایجاد کند. اما یکی از خطرسازترین عوارض سزارین برای مادر که البته کم اتفاق می‌افتد گاهی می‌تواند شامل ترومبوز وریدی، تشکیل لخته های خون در پا ها یا ریه‌ های مادران باشد.

همه چیز درباره بیھوشی سزارین

قطع تمام حس ھا (sensation) از جمله درد با استفاده از تجویز داروھای کاھنده فعالیت سلول ھای عصبی را بیھوشی گویند.
ارتباط بیمار با متخصص بیھوشی جھت یک عمل مشخص از نظر زمانی سه مرحله دارد: مرحله قبل از جراحی، مرحله حین جراحی و مرحله بعد از جراحی
الف) مرحله قبل از جراحی
بیھوشی و جراحی بر روی سیستم داخلی بدن اثر دارد، در نتیجه برای متخصص لازم است ھرچه بیشتر از سوابق بیمار اطلاعات داشته باشد. متخصص بیھوشی به دقت سوابق بیماری ها را ارزیابی نموده و از وضعیت داروھای مصرفی مطلع می گردد.
ب) مرحله حین جراحی
متخصص بیھوشی مسئول ایجاد راحتی و بی دردی و سلامت بیمار در حین جراحی خواھد بود و در اتاق عمل مسئول حفظ سلامت و اداره شرایط حیاتی از جمله ضربان قلب، دما، تنفس، میزان مایع و خون در صورت نیاز می باشد.
تعیین نوع بیهوشی و تنظیم میزان درجه بیھوشی با متخصص بیهوشی است. چون در بسیاری از موارد اشخاصی که تحت عمل جراحی قرار می گیرند دارای بیماری ھای داخلی دیگر از جمله آسم، دیابت، اختلال مفاصل، افزایش فشار خون و ناراحتی قلبی ھستند.
ج) مرحله بعد از جراحی
متخصص بیھوشی بلافاصله بعد از عمل ھمچنان مسئول سلامتی در بخشی به نام بازگشت از بیھوشی یا ریکاوری (Recovery Room) خواھد بود. در این قسمت پرسنل آموزش دیده توسط متخصص بیھوشی وضعیت و علائم حیاتی را مورد بررسی و نظارت دقیق قرار میدھند. ترک ریکاوری و انتقال به بخش توسط متخصص بیھوشی مشخص می شود.
انتخاب بھترین روش بیهوشی برای هر خانم جهت سزارین، به عھده پزشک می باشد.

انواع بیھوشی در سزارین :

در مواقعی که زایمان طبیعی به خوبی پیشرفت نکند یا جنین دچار مشکل گردد یا به علل خاص مربوط به جنین یا مادر زایمان طبیعی به صلاح نباشد، از روش سزارین استفاده می گردد. برای بیھوشی در سزارین از دو روش استفاده می شود:

A. بیھوشی جنرال یا عمومی
B. بیھوشی ناحیه ای یا نخاعی (Regional Anesthesia)

اپیدورال
اسپاینال
معمولاً اگر به ھر علتی امکان استفاده از هر کدام از روش های بیهوشی رژیونال (نخاعی) وجود نداشته باشد، از روش بیھوشی عمومی استفاده می شود. البته برای بھتر شدن ھر دو روش جنرال و رژیونال و کاھش خطرات آنھا توجه به نکات زیر الزامی است:
۱- با شروع دردھای زایمان، باید از خوردن ھرگونه نوشیدنی یا خوراکی تا معاینه متخصص زنان و مشاوره با متخصص بیھوشی پرھیز گردد.
۲- در صورتی که سزارین از قبل تعیین گردیده است، حداقل زمان لازم جھت عدم مصرف مایعات شفاف نظیر آب، آب میوه ھای بدون قطعات میوه، چای و قھوه ۲ ساعت و جھت مواد غذایی ۶ تا ۸ ساعت می باشد.
۳- در صورت داشتن ھرگونه سابقه بیماری یا مصرف داروی خاص با متخصص بیھوشی مشورت گردد.
۴- در صورت مصرف زیاد الکل، سیگار و اعتیاد، آن را به متخصص بیھوشی گوشزد نمود.
۵- در صورت ھرگونه سابقه شخصی یا فامیلی، تجربه ناخوشایند بیھوشی از جمله تھوع، استفراغ ھای شدید و یا طولانی شدن زمان بیھوشی بعد از اتمام جراحی، می بایست متخصص بیھوشی را در جریان قرار داد.

A . روش جنرال یا بیھوشی عمومی :

در روش بیھوشی عمومی، بیمار کاملاً بیهوش شده و هیچ‌گونه آگاهی از روند جراحی یا هر اتفاق دیگری نخواهد داشت و دردی نیز حس نمی کند.
انواع مختلفی از داروها برای بیهوشی عمومی به کار می‌روند که به شکل گاز و بخار استنشاقی از طریق ماسک تنفسی یا لوله راه هوایی و یا به صورت وریدی تجویز می‌شوند. این داروھا وارد جریان خون شده و به تمام بافت ھا از جمله مغز می رسند که می توانند تمام رفلکس ھای حفاظتی از جمله سرفه بلع و یا تنفس را قطع نمایند. در نتیجه برای ادامه کار باید از ماسک یا لوله داخل تراشه نای جھت تنفس بیمار استفاده شود. چون داروی بیھوشی روی تمام بدن اثر می گذارد به خصوص ریه، کبد و کلیه، لذا عوارض ناشی از دارو در این روش شایع تر است.
البته در تمام طول این مدت، متخصص بیهوشی مراقب است تا مطمئن شود که قلب، ریه‌ها و کلیه‌های عملکرد مناسبی داشته باشند.
خطر بیھوشی عمومی در طی ۴۰ سال گذشته بسیار کاھش یافته است. زیرا متخصص بیھوشی دارای اطلاعات کافی از میزان و نحوه اثر داروھای مختلف می باشد.
تنوع داروھای مختلف بر اساس نیاز بیماران ھم به طور چشمگیری افزایش یافته است. روش ھای حفاظتی و مانیتورینگ بیماران به طور وسیعی گسترش یافته و موجب کاھش عوارض و خطرات حین بیھوشی گردیده است، به طوریکه در دھه گذشته میزان مرگ و میر در بیھوشی به یک بیست و پنجم تقلیل یافته یعنی از یک مرگ در ھر ۱۰۰۰۰ بیھوشی به یک مرگ در ھر ۲۵۰۰۰۰ بیھوشی کاھش یافته است.
این روش که فقط در موارد سزارین به کار می رود، با وجود کاهش عوارض در سال های اخیر، در کشورھای توسعه یافته مقبولیت چندانی ندارد و علت آن عوارض زیادتر این روش نسبت به رژیونال (اپیدورال یا اسپاینال) می باشد.

مراحل بیهوشی عمومی (جنرال) :
در ابتدا برای تزریق داروهای لازم، یک سرم به دست وصل می‌شود. سپس داروهایی که کمک می‌کند تا فرد به خواب رود، از طریق این سرم تزریق می‌شود. از این به بعد فرد دیگر متوجه هیچ‌چیز نخواهد شد، تا زمانی‌که جراحی به پایان برسد، بیهوشی از بین برود و فرد بیدار شود.
ممکن است متخصص بیهوشی یک لوله در راه هوایی فرد قرار دهد که این لوله به دستگاه تنفس مصنوعی وصل شده و کمک می‌کند اکسیژن کافی و گازهای بیهوشی از این طریق به بدن رسیده و بیمار را در خواب نگه ‌دارد.
پس از اتمام جراحی، فرد از خواب بیدار می‌شود. هنگامی که قدرت تنفس خودبخودی را به دست آورد، لوله تنفسی بیرون آورده شده و به اتاق ریکاوری یا بخش مراقبت ویژه منتقل می‌شود. پرستاران این بخش مراقب هستند تا فرد به‌طور کامل هوشیاری خود را به دست آورد.
در طول عمل جراحی، ضربان قلب، فشارخون و میزان اشباع اکسیژنی خون و دی اکسیدکربن بازدمی به‌طور دقیق توسط متخصص بیهوشی با کمک ابزارهای پزشکی پایش می‌شوند.

عارضه های بیهوشی عمومی (جنرال) :
همان طور که گفته شد، به‌دلیل پیشرفت‌های اخیر در زمینۀ فناوری و داروها، بیهوشی عمومی نسبتاً بی‌خطر است؛ ولی به هر حال در هر روشی خطرات و عوارض جانبی ممکن است وجود داشته باشد که می‌توان از بسیاری از آن‌ها پیشگیری کرد.
در صورتی که سابقه ابتلا به برخی از اختلالات سلامتی از قبیل بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی، صدمات مغزی و آسیب‌های کبدی وجود داشته باشد، حتماً باید قبل از عمل، متخصص بیهوشی در جریان قرار داده شود.
علاوه بر آن سابقه تزریق قبلی خون، ابتلا به دیابت، پرفشاری‌خون، یرقان، افسردگی یا سایر مشکلات جسمی و یا روان‌پزشکی بایستی به متخصص بیهوشی گزارش شوند.
هم‌چنین هرگونه سابقه بیهوشی قبلی و چگونگی واکنش به آن باید ذکر شود. از جمله نکات دیگری که باید به اطلاع متخصص بیهوشی رسانده شوند عبارتند از: خروپف هنگام خواب، وجود دندان مصنوعی، دندان لق، افتاده و یا موارد مربوط به ارتودنسی، و مصرف هرگونه دارو حتی داروهایی که بدون نسخه استفاده می‌شوند مثل آسپرین یا مسکن‌های مختلف؛ چرا که این داروها ممکن است با داروهای بیهوشی تداخل ایجاد کرده یا در زمان جراحی باعث خونریزی شدید شوند.
در صورت حساسیت به غذا یا دارویی خاص، حتماً به پزشک اطلاع داده شود. این کار به پزشک کمک می‌کند تا داروهایی را که منجر به ایجاد حساسیت در بدن می‌شوند، از لیست داروهای انتخابی حذف کند.
از آنجایی که واکنش ناخواسته به داروهای بیهوشی ممکن است جنبه ارثی داشته باشد، سابقه وجود هرگونه واکنش به داروهای بیهوشی در خانواده را به پزشک اطلاع دهید.
یکی از عوارض احتمالی، واکنش‌های حساسیتی در طول جراحی می‌باشند. ممکن است افراد به چسب‌ها، لاتکس (ماده‌ای که در برخی از اقلام پزشکی ازجمله دستکش ها به کار می‌رود) و محلول‌های حاوی ید حساسیت داشته باشند.
از دیگرعوارض بیهوشی که پس از جراحی ممکن است رخ‌ دهد، تهوع و استفراغ است که معمولاً با استفاده از داروهای ضدتهوع کنترل می‌شود.
از آنجایی که حین بیهوشی ممکن است نیاز به لوله‌گذاری راه هوایی شود، در این موارد لوله تنفسی از طریق دهان و حلق وارد تراشه می‌شود، که ممکن است پس از بیهوشی موجب احساس ناراحتی در حلق شود. به علاوه آسیب به لب‌ها، زبان، دندان‌ها و طناب صوتی جزء عوارض احتمالی لوله‌گذاری داخل تراشه‌ای است که البته احتمال وقوع این صدمات بسیار پایین است.
متخصص بیهوشی آمادۀ درمان واکنش‌ به داروهایی است که در اتاق عمل استفاده می‌شوند. علی‌رغم این‌که کوشش بسیاری در این زمینه صورت می‌گیرد در موارد کاملاً نادری این واکنش‌ها ممکن است خطرناک باشند. بنابراین بسیار مهم است که پزشک بیهوشی در مورد تمام حساسیت‌های شناخته شدۀ فرد اطلاع‌ داشته باشد.
یکی از عوارض بیهوشی جنرال در حین سزارین، امکان استفراغ بیمار بلافاصله بعد از بیھوش نمودن او می باشد. زیرا در مادران باردار علی رغم مدت طولانی گرسنگی به علت فزونی فشار داخل شکم و حرکات کاھش یافته معده، معده بیمار پر بوده و احتمال استفراغ بالاست. در اثر استفراغ احتمال ورود محتویات معده به داخل ریه و تخریب شدید ریه وجود دارد و این عارضه حتی گاھی منجر به مرگ مادران باردار می شود.
از معایب بیھوشی عمومی عدم ھوشیاری مادر و عدم درک زمان تولد کودک توسط وی می باشد.
به طور خلاصه باید گفت با پیشرفت‌هایی که در علم بیهوشی به دست آمده است، اعتقاد بر این است که بیهوشی عمومی به خودی خود و بدون همراهی عوامل خطرزا، خطر عمده‌ای به دنبال ندارد. با این حال بسیاری از عوارض از طریق برقراری ارتباطات صحیح بین پزشک و بیمار قابل پیشگیری هستند.

B . بیهوشی نخاعی یا ناحیه ای (Regional Anesthesia)
امروزه در اکثر نقاط دنیا بیشترین روش بیھوشی مورد استفاده در سزارین بیهوشی منطقه ای (اپیدورال یا اسپاینال) می باشد. این روش موجب می شود که مادر در اتاق عمل ھوشیار باشد و ھنگام تولد کودک خود را مشاھده نماید که این یکی از لذتبخش ترین لحظات برای مادران است.
حُسن این روش کنترل بھتر درد بعد از عمل و ھمچنین تھوع و استفراغ کمتر می باشد. در هنگام استفاده از این روش جهت بیهوشی سزارین، از ماده بی حسی در کنار طناب نخاعی استفاده می شود که در نتیجه قسمت بی حس شده، قسمت نیمه تحتانی بدن بوده و بر اساس محل تزریق در کنار نخاع به دو نوع اپیدورال و اسپاینال تقسیم می گردد.
۱. در روش اپیدورال ماده بی حسی درست در قسمت خارجی غالفی که نخاع و مایع نخاعی را پوشانده (دور پرده دورا یا سخت شامه که اطراف نخاع را گرفته) در پشت و کمر تزریق می گردد و سوزن وارد مایع نخاعی نمی گردد.
۲. در روش اسپاینال سوزن از غالف نخاع عبور کرده و وارد مایع نخاعی می شود و در آن تزریق می گردد. در این روش سرعت شروع بی حسی نسبت به اپیدورال سریع تر است زیرا ماده بی حسی کاملاً نزدیک به نخاع تزریق می شود.
ممکن است ورود سوزن به پشت کمر کمی درد داشته باشد. به همین دلیل پیش از ورود سوزن، معمولاً پوست ناحیه با یک تزریق کوچکتر بی حس می شود. ممکن است در زمان ورود نوک سوزن به اطراف نخاع یک حس شوک یا برق گرفتگی و یا گزگز در ناحیه کمر احساس شود.
در هنگام تزریق ماده بیحسی در کمر ممکن است یک احساس گرما در پاها بوجود آید. معمولاً بعد از بی حس شدن پاها بیمار احساس می کند پاهایش به او تعلق ندارند.

در ھر دو روش اسپاینال و اپیدورال جھت طولانی نمودن زمان بی حسی و یا بی دردی بعد از وارد کردن سوزن به داخل کمر، لوله بسیار نازکی به نام کاتتر را از داخل سوزن وارد محل می کنند (که در روش اسپاینال این لوله وارد مایع نخاعی در درون غالف و در روش اپیدورال خارج غالف و مایع نخاعی می گردد.) سپس سوزن را از روی این لوله خارج نموده و لوله ای نرم و انعطاف پذیر در این محل برای تزریقات بعدی باقی می ماند. به این روش، روش اپیدورال یا اسپاینال با کاتتر و بی حسی و یا بی دردی حاصل از آن را بی دردی مداوم با کاتتر اپیدورال یا اسپاینال گویند. در ادامه به توضیح دقیق تر هر دو روش خواهیم پرداخت.

اپیدورال مداوم با کاتتر
امروزه شایع ترین روش کنترل درد در حین زایمان روش اپیدورال مداوم می باشد که ھمانطور که قبلاً توضیح داده شد، در این روش لوله پلاستیکی باریکی توسط یک سوزن راھنما در محل اپیدورال و در بیرون غالف نخاع (فضای بیرون طناب نخاعی) در کمر قرار داده می شود و از طریق آن مواد بی حس کننده و ضد درد تزریق می شود و تا زمان مورد نیاز این لوله در محل باقی می ماند و موجب بی دردی در بیشتر طول زایمان که می تواند از ۲۵ دقیقه تا ۲۰ ساعت باشد، می گردد.
در اپیدورال با کاتتر مواد و داروھای بی حسی بر اساس نیاز و درد بیمار تزریق می گردد و بعد از تزریق احتمال بروز ضعفی گذرا در پاھای بیمار در ھنگام راه رفتن وی وجود دارد که این حالت با گذشت زمان بھبودی می یابد و بیمار علی رغم داشتن بی دردی خوب قادر به راه رفتن خواھد بود.
متخصصین بیھوشی به ھمراه تکنسین ھای بیھوشی میزان نیاز به داروھای بی حس کننده بیمار را مورد ارزیابی قرار می دھند. بعد از یک تزریق اولیه مناسب در کاتتر اپیدورال بقیه تزریق دارو توسط پمپ تزریق کننده دارو انجام می گیرد به طوری که پمپ تا زمان تولد کودک به طور اتوماتیک و بر اساس تنظیم متخصص بیھوشی، دارو را از راه کاتتر به بیمار تزریق می نماید.
جھت انجام اپیدورال ابتدا بیمار در یک وضعیت ایده آل قرار می گیرد تا متخصص بیھوشی بتواند با سھولت بیشتر سوزن اپیدرورال را از بین مھره کمری وارد فضای اپیدورال که در خارج غالف نخاعی است قرار دھد.
بھترین پوزیشن یا وضعیت برای بیمار آن است که بیمار مھره ھای کمر خود را به حالت یک کمان در آورد و در حالیکه قسمت پایین کمر را به طرف خارج خم کرده (مھره ھای کمر به حالت حرف C در می آید)، ھمزمان شانه خود را به طرف پایین نگه داشته و چانه خود را به سینه بچسباند. این حالت می تواند در حالت نشسته یا حالت خوابیده به یک طرف و روی پھلو انجام گیرد. سپس متخصص بیھوشی در قسمت مھره ھای کمر با دست نقاط مشخص را که راھنما ھستند در بین مھره ھا لمس و محل مورد نظر را مشخص می نماید. در این حالت تمام کارھا به صورت استریل انجام گرفته و بیمار نباید حرکت کند و یا محیط را از حالت استریل و تمیزی خارج نماید.
در این زمان متخصص بیھوشی پس از پوشیدن دستکش محل را ضد عفونی نموده و با مقدار کمی داروی بی حسی پوست را بی حس نموده و سپس سوزن اپیدورال را وارد فضای اپیدورال می نماید و پس از قرار گرفتن در محل مورد نظر، لوله کوچک یا کاتتر را وارد سوزن کرده و در محل قرار می دھد.
سپس سوزن اپیدورال خارج و دارو از راه لوله در محل تزریق می گردد. (در ھنگام تزریق گاھی احساس خنکی در کمر ایجاد می شود.) ۱۰تا ۱۵ دقیقه پس از تزریق بیمار احساس می کند که دردھای زایمان کاھش یافته و از شدت کاسته می شود تا حدی که ممکن است اصلاً احساس درد ننماید.

اسپاینال
در این روش مطابق آنچه قبلاً توضیح داده شد، سوزن وارد غالف می گردد و در درون مایع نخاعی قرار می گیرد. این روش در حالت نشسته یا خوابیده به یک طرف قابل انجام است.
روش انجام آن و وضعیت قرار گرفتن مانند روش اپیدورال می باشد. اما در این روش نسبت به روش اپیدورال مقدار بسیار کمتری ماده بی حسی یا مخدر در مایع نخاعی تزریق می گردد و شروع و سرعت اثر آن ھم سریع تر از روش اپیدورال بوده و از سوزن باریک تری استفاده می گردد.
عوارض آن مانند روش اپیدورال است با این تفاوت که احتمال سر درد، کاھش فشار خون و ضربان قلب در این روش شایع تر می باشد.

عارضه های اپیدورال و اسپاینال

عوارض مربوط به مادر:
سردرد: بروز سر درد پس از بی حسی های اپیدورال و اسپاینال، بسیار کم و کمتر از یک درصد می باشد که علت آن سوراخ شدن غالف دور نخاع (دورا) و خروج مایع مغزی – نخاعی است. دلیل اصلی اﻳﻦ سردرد پس از پاره شدن دورا، از دﺳﺖ دادن ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻐﺰی – ﻧﺨﺎﻋﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﻛﺸﺶ و ﻓﺸﺎر روی اﺟﺰای درون ﻣﻐﺰ و ﮔﺸﺎدی ﻋﺮوق ﻣﻲ ﺷﻮد . این سر درد معمولاً ۲۴ ساعت بعد از اپیدورال ایجاد می شود و ممکن است ﺗﺎ ۷ روز ﺑﻌﺪ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ در ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﺷﺪن زﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮی زﻧﺎن ﭘﺲ از ﺳﺰارﻳﻦ وﺟﻮد دارد، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮوز آن در زﻣﺎﻧﻲ روی دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺎدر از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﺮﺧﺺ ﺷﺪه است.
سردرد بعد از بی حسی نخاعی، ھنگام ایستادن شدید شده و در حالت خوابیده کاھش می یابد.
برخی کارھای ساده مانند دراز کشیدن، مصرف مایعات و داروهای ضد درد (ﻣﺴﻜﻦ ﻫﺎی ﻏﻴﺮ اﭘﻴﻮﻳﻴﺪی)و یا ﻣﺼﺮف ﻛﺎﻓﺌﻴﻦ موجب بھبود آن می گردد. در صورت سردرد پایدار و یا ھمراه با استفراغ، حساسیت به نور، شنیدن صدا در گوش احتیاج به درمان ھای بیشتری (نظیر ﺗﺰرﻳﻖ ﺧﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﭘﻴﺪورال) وجود دارد.
شیوع این مشکل در روش اپیدورال (به علت نوع سوزن مورد استفاده)، بیشتر از اسپاینال است. البته ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻮزن ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﻛﻤﺘﺮ ، ﺑﺮوز این مشکل در زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. (کمتر از یک درصد)
لرز: لرز در حین اپیدورال ممکن است رخ دھد و یک عارضه شایع می باشد که با گرم نگه داشتن بیمار این مسئله حل می شود.

کاھش فشار خون: این عارضه با گرفتن مقدار کافی سرم و کنترل دقیق فشار خون کنترل می گردد.

مختصر خارش در حین زایمان: علت آن مصرف بعضی مواد مخدر در بی حسی های نخاعی می باشد. در صورت شدید بودن خارش متخصص بیھوشی می تواند آن را درمان نماید. (بیشتر خانم ھا دارای موارد مختصر خارش ھستند.)

واکنش به مواد بی حسی: واکنش نسبت به مواد بی حسی بسیار نادر ولی خطرناک است. لذا در صورت وجود سابقه ھرگونه حساسیت به مواد بی حسی مثلاً در موارد دندانپزشکی باید قبل از اپیدورال آن را به اطلاع متخصص بیھوشی رسانید.

تزریق ماده بی حسی به داخل رگ: چون در حین حاملگی رگھای خانم باردار ملتهب است این خطر وجود دارد که کاتتر در فضای اپیدورال وارد رگ گردد و مواد بی حسی که تزریق می گردد به جای ورود به فضای اپیدورال وارد رگ شود.
برای جلوگیری قبل از ھربار تزریق متخصص بیھوشی یک دوز کم دارو را به صورت آزمایشی تزریق می نماید و از ایجاد شدن ھرگونه سرگیجه یا بی حسی در ناحیه گوش و یا اطراف لب یا افزایش ضربان قلب سؤال می کند که در صورت وجود این عوارض احتمال وجود کاتتر در رگ بالا می رود.
وجود درد زایمان علی رغم اپیدورال: در این صورت احتمال جابجایی کاتتر وجود دارد و بایستی متخصص بیھوشی آن را پیگیری و شرایط بی دردی کافی برای بیمار ایجاد نماید.

ایجاد بی حسی در پاھا: یک احساس گذرای تحریک عصبی در پاھا مانند یک شوک الکتریکی در حین گذاشتن کاتتر رخ می دھد که علت آن تحریک اعصابی است که در ناحیه اپیدورال وجود دارند. علی رغم این حس ایجاد ھرگونه آسیبی به عصب بسیار نادر است.

درد کمر: احتمال وجود درد محدودی در کمر ناشی از ورود سوزن به آن به مدت یک روز وجود دارد. از طرفی ممکن است درد وسیعی در ناحیه پشت ایجاد شود که معمولاً این احساس درد با اپیدورال رابطه ای ندارد. مطالعات نشان می دھد مادرانی که به طور طبیعی زایمان می کنند تا چند روز درد کمر دارند که به علت شرایط حاملگی و زایمان می باشد.

تهوع واستفراغ: در مواقعی ایجاد می شود که سطح بی حسی بالا رفته و فشار خون کاھش یافته است. در این موارد با گذشت زمان و اصلاح فشار خون، تھوع و استفراغ ھم درمان می شود.

تنگی نفس: به علت بی حسی در ناحیه فوقانی شکم روی می دھد و چون بیمار احساس بی حسی در قفسه سینه می نماید آن را با تنگی نفس اشتباه می گیرد. این احساس گذرا است و با اطمینان دادن به بیمار بھتر می شود.

عوارض مربوط به نوزادان:
ضربان قلب جنین: در ۳۰% موارد ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از تزریق ماده بی حسی یا مخدر در کاتتر، ضربان قلب ھمراه یا بدون تغییر شکل کاھش می یابد. این تغییر گذرا است و ۳تا ۴ دقیقه طول میکشد، ولی باید ضربان قلب ھنگام اپیدورال تحت کنترل باشد.

وضعیت عصبی و رفتاری جنین: امروزه با روش های جدید اپیدورال با کاتتر دوز مواد بی حس کننده و مواد مخدر به حداقل مقدار لازم رسیده است. وضعیت عصبی و رفتاری جنین خوب گزارش گردیده و حتی در مواردی موجب بھبود آن می گردد. از جمله این موارد استفاده از اپیدورال در خانم هایی می باشد که دچار حاملگی (پره اکلامپسی) یا ورم منتشر می باشند.

موارد منع انجام بی حسی اپیدورال و اسپاینال

وجود اختلالات خونریزی دھنده (مانند هموفیلی) یا مصرف داروھای ضد انعقاد خون
وجود عفونت در محل ورود سوزن اپیدورال
کم بودن مقدار پلاکت خون
عدم تمایل خانم باردار
بالا بودن فشار مغز و احتمال خطر خونریزی
فشار خون پایین مادر
وجود ناهنجاری در ستون مهره ای
در مقابل، کسانی که بیماری های سیستمیک مثل بیماری های قلبی و ریوی، سردردهای میگرنی و فشار خون متغیر دارند یا معده شان پر است، بهتر است از این روش ها استفاده نمایند.

روش ترکیبی اسپاینال – اپیدورال
بی حسی به روش اسپاینال – اپیدورال توام به طور شایع در اعمال جراحی سزارین استفاده می شود. مزایای این تکنیک شامل شروع سریع و عمیق بی حسی اسپاینال به همراه امکان دسترسی به بلوک اپیدورال جهت تداوم بی حسی و بی دردی می باشد. زیرا همان طور که بیان شد، محدودیت روش اسپاینال کوتاه بودن مدت ماندگاری داروی بی حسی مورد استفاده در این روش است ولی به دلیل سرعت تاثیر آن بعد از تزریق و حداکثر اثر دردزدایی نسبت به کلیه روش ها، یکی از راه حل های پیشنهادی جهت بی حسی سزارین، استفاده از روش ترکیبی اسپاینال و اپیدورال است. در این روش معمولاً ابتدا داروی بی حسی اسپاینال تزریق می شود و سپس کاتتر اپیدورال جهت ادامه بی دردی تعبیه می گردد.

پایان جراحی، درد بعد از سزارین و راه ھای کنترل آن
پس از اتمام جراحی با بیھوشی عمومی داروھا یا گازھای تنفسی بیھوش کننده قطع و بیمار بیدار می گردد و در صورت بیھوشی رژیونال، بیمار مستقیماً به بخشی به نام ریکاوری یا واحد مراقبت ھای پس از بیھوشی PACU منتقل می گردد.
در این واحد پرستاران بیھوشی زیر نظر متخصص بیھوشی کار می کنند و بیمار را تحویل گرفته و بلافاصله او را به مانیتورینگ ھای لازم وصل نموده و تا زمان طبیعی و ثابت شدن کامل علائم حیاتی و ھوشیاری بیمار و در صورت بی حسی رژیونال تا برگشت علائم بی حسی بیمار در این واحد تحت نظارت مستمر و دقیق قرار خواھند داد.
ھمچنین در این واحد عوارض بیھوشی کنترل می گردد. عوارض شایع در این مرحله تھوع، استفراغ، درد بعد از عمل، بی قراری، احتباس ادراری، کاھش اکسیژن خون، ھوشیار نبودن کامل بیمار، لرز، کاھش فشار خون و غیره می باشد که ھر کدام از موارد فوق به دقت توسط پرسنل واحد PACU کنترل می شود.
کنترل درد بعد از اعمال جراحی و از جمله سزارین و یا زایمان طبیعی مسئله مھمی برای پزشک و بیمار می باشد. در صورت وجود درد بعد از جراحی، پزشک روش های مختلفی را به کار می بندد تا درد را به صورت بی خطر به حداقل برساند. اطلاع پزشک در مورد ھرگونه حساسیت به داروھای مسکن و یا مصرف زیاد مسکن ھا امری ضروری می باشد.
اهمیت کنترل درد بعد از عمل
کنترل درد علاوه بر ایجاد حس راحتی، می تواند تاثیر مهمی در بازگشت به حالت سلامت اولیه و کاھش عوارض خاص بعد از عمل از جمله عفونت تنفسی و ایجاد لخته خونی، اتساع شکم (ایلئوس) و غیره داشته باشد. کنترل دقیق درد می تواند موجب توانایی بھتر برای راه رفتن و تنفس عمیق تر گردد.
دردھای بعد از عمل
درد ناحیه عمل تنھا درد حس شونده پس از از بین رفتن بیهوشی نمی باشد؛ بلکه ممکن است هر کدام از موارد زیر را ھم شامل گردد:
– درد عضلانی: درد در ناحیه گردن، شانه، پشت، سینه
– درد ناحیه گلو: احساس درد در ناحیه گلو به علت لوله تراشه و یا خشکی بیش از حد
– درد در حین حرکت: افزایش درد در اطراف محل جراحی در هنگام راه رفتن، نشستن، سرفه کردن

انواع روش ھای کنترل درد بعد از زایمان:
ممکن جھت کنترل درد برای شما بیش از یک روش به کار رود. ھمه ی این روش ها، سالم و مطمئن ھستند، ولی در عین حال ھیچ روشی بدون عارضه و خطر نمی باشد. عوارض شایع شامل تھوع، استفراغ، خارش، خواب آلودگی و غیره است. این عوارض در بیشتر مواقع به راحتی درمان می شوند.
انواع روش ھای کنترل درد شامل موارد زیر می باشد:
۱. روش معمول و قدیمی کنترل درد (تزریق عضلانی، وریدی، استفاده رکتال یا خوراکی)
یکی از روش های معمول ایجاد بی دردی بعد از جراحی ھا از جمله سزارین استفاده از داروھای ضد درد مانند مخدرھا و ھمچنین مسکن ھای غیر مخدر به نام NSAID و استامینوفن به صورت داخل وریدی یا عضلانی یا شیاف یا خوراکی می باشد.
معمولاً در مراحل اول بعد از جراحی که بیمار به داخل بخش ریکاوری منتقل می گردد به صورت داخل وریدی و یا شیاف استفاده می گردد. در بخش جراحی نوع مخدر این داروھا به علت احتمال ایجاد خواب آلودگی شدید و یا قطع تنفس بیمار به صورت عضلانی به کار می رود. معایب تزریق عضلانی شامل دردناک بودن تزریق، عدم کنترل مناسب درد، احتمال عفونت در محل تزریق و آسیب ھای عصبی در محل تزریق می باشد.
عوارض شدید داروھای مخدر شامل تھوع، استفراغ، خارش، خواب آلودگی، یبوست و عوارض شایع داروھای NSAID شامل اثر بر دستگاه گوارش، گیجی، اثر برکلیه و عوارض شایع استامینوفن، اثر بر کبد و اختلال در کار آن می باشد.
۲. روش Intravenous Patient Control Analgesia یا PCA :
در این روش یک پمپ کامپیوتری وجود دارد که اجازه می دهد با فشار دادن دکمه مقدار کمی از داروھای ضد درد از راه رگ تزریق گردد. در این روش تزریق توسط سوزن و از راه عضله وجود ندارد. این روش این امکان را فراهم می سازد تا بیمار در صورت احساس درد، بدون نگرانی در مورد تزریق زیاد دارو، مقداری دارو به خود تزریق نماید.
با وجود اطمینان از این روش ھرگز نزدیکان و دوستان نباید دکمه تزریق را فشار دهند زیرا فرد باید آنقدر ھوشیار باشد تا نیاز به دارو را احساس نماید.
در صورت کافی نبودن بی دردی بایستی به مسئول کنترل درد اطلاع داده شود تا سیستم کامپیوتری دستگاه را بر اساس نیاز فرد دوباره تنظیم نماید. ھمچنین این دستگاه طوری ساخته شده که در صورت ایجاد ھرگونه اختلالی در کارکرد آن و عدم تزریق دارو شروع به زنگ زدن می نماید. در ضمن ھرگونه دستکاری و یا خاموش و روشن کردن دستگاه توسط افراد ممنوع می باشد.
۳. روش Patient Controlled Epidural Analgesia یا PCEA :
در مواردی که در سزارین یا زایمان طبیعی از روش اپیدورال با کاتتر استفاده می شود مطابق توضیحات پیشین برای ادامه بی دردی و کنترل درد، کاتتر را از محل خود خارج نمی کنند و برای ادامه بی دردی تا زمان ترخیص در محل نگاه می دارند و این کاتتر به ھمان دستگاه PCA که قبلاً به رگ بیمار وصل می گردید اتصال می یابد و با ھر بار فشار دادن دستگاه مقداری از دارو از راه کاتتر وارد فضای اپیدورال گردیده و ایجاد بی دردی بسیار مناسبی می نماید. این نوع بی دردی بسیار بھتر از بی دردی از راه تزریق وریدی است و بیمار درد بسیار کمتری را احساس می نماید و تنفس و سرفه و راه رفتن بیمار بسیار آسان تر می باشد.

بیهوشی جهت مادران باردار در دوران بارداری:
شامل مواردی است که خانم باردار در شرایط ضروری معمولاً به علت کیست تخمدان یا آپاندیست یا در اثر حادثه نیاز به عمل جراحی فوری پیدا می کند. در این موارد بیشتر سعی متخصص بیھوشی بر این است که حداقل داروھا که بر رشد جنین مؤثر است را به کار ببرد. دوره بحرانی از نظر تشکیل اعضاء کودک بین روزھای ۵۶ -۱۵ حاملگی است و لذا توجه بیشتری را در این دوران به کار می برند. تاکنون ھنوز عوارض شدیدی از داروھای بیھوشی بر جنین گزارش نگردیده ولی رعایت نکات زیر ضروری به نظر می رسد:
۱- مطلع کردن جراح و متخصص بیھوشی از باردار بودن خود
۲- پرهیز از گرفتن عکسھای رادیولوژی در صورت امکان
۳- پرهیز از جراحی ھای غیر ضروری در دوران بارداری در صورت امکان
۴- ارجحیت دادن روش بی حسی ھای ناحیه ای در این موارد بر روش های بیھوشی عمومی