هورمون رشد و قد کشیدن و مواد غذایی افزایش دهنده ی آن

هورمونی که منجر به افزایش قد در کودکان می شود را هورمون رشد می گویند.هورمون رشد از ابتدای تولد نقش مهمی درسلامت انسان داشته و در بزرگسالان هم ترشح می شود اما بعد از بلوغ ترشح آن کاهش می یابد. چون در بزرگسالان صفحه رشد استخوانی بسته می شود و نقشی در افزایش قد ندارد. تستوسترون مهم ترین هورمون مردانه و موثر در رشد و تکامل اندام های جنسی و بروز صفات ثانویه جنسی مانندبزرگ شدن بیضه ها،رویش موی صورت و خواص آنابولیک آن مانند رشدعضلات و توده استخوانی می باشد. این هورمون باعث جهش رشد در نوجوانان ونهایتا توقف رشدقدی با بستن صفحات رشد در دو انتهای استخوان می شود . کوتاهی قد یکی از مشکلات تغذیه ای کودکان است. رشد طبیعی قد شاخص سلامت کودک است. کوتاهی قد اگرچه به تنهایی یک بیماری نیست،اما ممکن است از تظاهرات بیماری های دیگر باشد. عدم تغذیه کافی وکمبود ترشح هورمون رشد از علل مهم کوتاهی قد در کودکان است که با تشخیص زود هنگام درمان می شود. هورمون رشد از بخش قدامی غده هیپوفیز آزاد می شود. این هورمون باعث افزایش رشد استخوانی در صفحه رشد می شود و در عملکرد و سوخت وسازمواد قندی و چربی در بدن نقش دارد. اختلال در ترشح این هورمون با توجه به وسیع بودن آثارآن باعث ابتلا به بیماری های مختلفی می شود . در حدود ۱۰ تا۱۳ سالگی که شروع بلوغ است ترشح تستوسترون تحت تاثیر گنادوتروپیک هیپوفیز قدامی به سرعت افزایش می یابد و این ترشح در بقیه عمر ادامه می یابد ولی پس از ۵۰ سالگی به سرعت کاهش می یابد. تستوسترون توده استخوان را زیاد میکند و باعث رسوب و احتباس کلسیم می شود . در پی ازدیاد تستوسترون ،گردش خون هنگام بلوغ به حد چشمگیری زیاد می شود و املاح رسوبی و کلسیم زیاد می شود . این هم باید در نظر بگیریم که اگر تستوسترون زیادی ترشح شود در کودکان در حال رشد سرعت رشد استخوان کاهش می یابد و باعث نقص می شود . علت این امر تاثیر تستوسترون بر بخش های رشد کننده استخوان است و سبب جوش خوردن اپی فیز های استخوان دراز در سن کم به تنه استخوان مربوطه می شود . پس با سرعت بالا رفتن رشد این جوش خوردن زودرس اپی فیز باعث می شود قد شخص از حالتی که تستوسترون اصلا ترشح نمی شود کوتاه تر شود. سرعت رشد در دختران در کنار عوامل دیگر به میزان ترشح هورمون رشد و هورمون جنسی استروژن مربوط می شود.
عوامل تاثیرگذار بر هورمون رشد: اوج قد کشیدن در پسران۱۴سالگی است که از۱۲سالگی شروع می شودو اندازه ی قد کشیدن سالانه۲/۱۰سانتی متراست. بنابراین درمان های تصحیح رشد با در نظر گرفتن این سنین و قبل از انجام جهش های رشدی باید آغاز گردد. متخصصان تغذیه بر این باورند که کودکان باید مواد معدنی و ویتامین های موردنیاز خود را از تغذیه سالم بدست بیاورند و به مواد غذایی مثل شیر ،لبنیات ،میوه و مواد پروتیینی مثل مرغ ،تخم مرغ وگوشت مصرف کنند. کودکانی که fast foodمصرف میکنند و یا کودکانی که گیاه خوارند و یا رژیم های بدون لبنیات دارند ،قدی کوتاه دارند . مصرف نوشیدنی های کربوناتی موجب کاهش ویتامین و دفع مواد معدنی بدن می شود که تأثیر منفی بر رشد قد دارد.
تأثیر مواد مغذی بر هورمون رشد
ویتامین A
موجب رشد و ساختن بافت ها و استخوان ها میشود و منابع غذایی مهم ان عبارت اند از شیر، تخم مرغ، پنیر و سبزیجات نارنجی مثل هویج و کدوی حلوایی که هرچه نارنجی تر باشد دارای ویتامین A بیشتری است.
ویتامین D
به رشد استخوان و جذب کلسیم و رشد قد کمک می کند. ویتامین D با افزایش جذب کلسیم و نشست آن در استخوان باعث تحریک رشد استخوان و بلندی قد می شود. منابع کلسیم لبنیات مثل شیر و پنیر و… می باشد .
اسید فولیک
ویتامین B9 بدن را در مقابل بیماری نقصان مادرزادی و پوکی استخوان حفظ می کند. در اثر حرارت و پخت غذا از بین می رود. منابع غذایی آن سبزیجات برگ سبز و آب پرتقال (۱لیوان آب پرتقال حدود ۱۳۰ میکرو گرم اسید فولیک دارد) هستند. چون بدن انسان نمیتواند اسید فولیک تولید کند، به همین دلیل فولات برای بدن ضروری است. کمبود فولیک اسید موجب اختلال در رشد و کم خونی میشود. زیرا وجود آن در زمان تقسیم سلول در مغز استخوان ضروری می باشد.
ویتامین C
یکی از ویتامین های اساسی برای رشد و افزایش قد است. منبع مهم غذایی آن خانواده ی مرکبات است بطوری که ۱ لیوان آب پرتقال حدود ۱۲۰ میلی گرم ویتامین ث دارد و چون قبل از مصرف حرارت نمی بیند، بنابراین کاملا به بدن می رسد.
کلسیم
در کل بدن انسان حدود ۱۲۰۰ گرم کلسیم وجود دارد. کلسیم برای رشد و افزایش تراکم استخوان ضروری است وماده معدنی اصلی استخوان می باشد. در دوران کودکی و نوجوانی استخوان ها در حال رشد هستند، حتی پس از توقف رشد هنوز استخوان سازی ادامه دارد، اما باعث رشد طولی استخوان و افزایش قد نمی شود . قبل از ۱۴ سالگی و قبل از پریود ماهیانه دختران کلسیم در رشد طولی بیشتر مؤثر است. کلسیم در شیر، پنیر، ماست، تخم مرغ و گیاهان برگ سبز تیره مانند اسفناج، ماهی ساردین و مغزها یافت میشود. جذب کلسیم از منابع حیوانی بیشتر از منابع گیاهی است. بعضی مواد غذایی مهارکننده جذب کلسیم اند و روی رشد قدی ممکن است اثر منفی داشته باشند. مثل نوشابه ها که حاوی اسید فسفریک بعنوان ماده نگهدارنده ضد کپک هستند و بعلت افزایش غلظت فسفر خون، باعث دفع کلسیم می شوند.
فسفر
ساختار اصلی استخوان از کلسیم و فسفر است. فسفر بیشتر در مواد غذایی حاوی پروتیین از قبیل گوشت سفید مثل ماهی و مرغ، لبنیات، تخم مرغ و برخی حبوبات وجود دارد. تعادل مناسب میان دریافت کلسیم و فسفر میتواند باعث رشد قد شود .
منیزیم
مصرف ان باعث افزایش تراکم استخوانی می شود. منیزیم محرک غده تیرویید برای ترشح هورمون کلسیتونین است. این هورمون میزان کلسیم در خون و فعالیت سلول های استخوان ها را تنظیم می کند. باافزایش منیزیم درخون ،ساخت و رشد طولی استخوان ها افزایش می یابد.
روی
عنصر روی با تاثیر بر ترشح برخی هورمون های غدد جنسی و تاثیر مثبت بر غدد تیرویید و ترشح کلسی تونین و همچنین تاثیر در افزایش تولید ویتامین Dو جذب کلسیم در رشد استخوان و افزایش قد موثر است. از طرفی روی با تاثیر بر فعالیت هورمون سوماتومدین (somatomedin)که توسط هورمون رشد ترشح آن تحریک می شود ،باعث ایجاد استخوان و رشد غضروفها شده و قد را افزایش می دهد . کمبود روی موجب کوتاهی قد می شود . طبق گزارش دانشمندان علم تغذیه در حدود نیم قرن پیش،خاک کشور ایران ومصردارای کمبود روی است ومیبایست به آن توجه کرد. ضمنا نان تخمیر نشده سبوس دار نیز باعث کاهش جذب روی غذا میشود.منبع روی گوشت ،مرغ ،تخم مرغ و آجیل است. اگر روزی ۱۴میلی گرم مصرف شود،در بدن ما نیاز تامین میشود.
مصرف گوشت قرمز در سنین بلوغ باعث افزایش قد می شود : گوشت قرمز منبع مهمی از آهن از نوع هم ،پروتیین ،روی و ویتامین های گروه B است. گوشت حاوی پروتیین با کیفیت بالاست که برای رشد مناسب کودکان ضروری است و آهن موجود در گوشت به راحتی جذب بدن می شود. تاثیر گوشت رو ی انسان های اولیه مورد بررسی قرار گرفته است ، انسان به عنوان موجود همه چیز خوار قابلیت خوردن تقریبا هر چیزی را دارد . برنامه غذایی انسان های اولیه حاوی پروتیین و املاح فراوان بوده چون بیشترین غذای مصرفی آنان گوشت شکار بوده است. آنها اغلب گوشت و سبزیجات و میوه می خوردند ،درنتیجه قدی بلند و استخوان قوی داشتند و قد آن ها از نسل های بعدی که کشاورز بودند ،۱۵ سانتی متر بلندتر بود . درسال های اخیر که تنوع غذایی رعایت شده قد افراد به حالت طبیعی بازگشته و جوامعی که منابع پروتیین و گوشت زیادتری را مصرف می کنند، بلند تر هستند. تخم مرغ از جمله پروتیین هایی را دارد که ارزش بیولوژیکی آن بالاترین را در بین مواد غذایی دارد. منظور از ارزش بیولوژیکی یعنی دارا بودن اسیدهای آمینه ضروری بدن است. مصرف روزانه یکعدد از آن برای کودکان در حال رشد توصیه می شود.