از صفر تا صد نگهداری درختچه بونسای

خاک بن سای :

خاک بن سای معمولا کوکوپیت ، پیت ماس و پرلیت می باشد ، که رطوبت را در خود حفظ می کند ، بنابر این لازم نیست هرروز به آن آب بدهید . از آنجا که خاک کوکوپیت یک خاک خنثی می باشد و عاری از مواد غذایی است، بعد از مدتی گیاه دچار کمبود مواد غذایی می شود و برگ های آن شروع به ریزش می کند پس باید به بنسای کود داد تا مواد غذایی آن تامین شود .

نکته مهم : قبل از نوبت کود بنسای حداقل ۲ روز قبل آبیاری نکنید تا گیاه شما تشنه باشد و کود را بهتر جذب کند.

برای تهیه خاک مخصوص بونسای کلیک کنید.

آبیاری بنسای :

بنسای نیز مانند هر گیاه دیگری به یک آبیاری کامل و منظم نیاز دارد . به دلیل این که خاستگاه این گیاهان از کشورهای آسیای جنوب شرقی می‌باشد ، مانند : چین ، تایلند و… آب و هوای مناسب برای گیاه بنسای ، گرم و مرطوب می‌باشد. پس بهتر است که برگ های بونسای را ۱ یا ۲ بار در روز با افشانه خیس شوند. تا رطوبت آن تأمین شود . هر زمانی که به خاک دست زدید و خشک بود به آن آب بدهید و نباید بگذارید زیاد خشک بماند . معمولا یک روز در میان و بیش از ۳روز نشود. در تابستان بیشتر و در زمستان کمتر آبیاری نمایید. در صورت رفتن به مسافرت آبیاری آن را به کسی بسپارید. از آبیاری بیش از حد هم خودداری کنید. بهترین زمان آبیاری بنسای بعد از غروب آفتاب می باشد. چون آب تا فردا صبح تبخیر نمی شود و همچنین نور باعث سوختن برگ ها نمی شود. همچنین دمای اتاق هم برای بونسای مناسب است. نور مستقیم خورشید باعث سوختن درختچه بونسای می‌شود . نور غیر مستقیم یا نور پشت پرده با حداقل یک متر فاصله برای بونسای مناسب می‌باشد. البته برخی گونه‌ها هم وجود دارند که برای فضای بیرون هستند که در اینجا منظور ما گونه‌های آپارتمانی می‌باشد.

کود بنسای :

از آنجا که خاک کوکوپیت ، یک خاک خنثی می‌باشد و عاری از مواد غذایی است ، بعد از مدتی گیاه دچار کمبود مواد غذایی می‌شود و برگ های آن شروع به ریزش می‌کند پس باید به بونسای کود داد تا مواد غذایی آن تأمین شود . کود بونسای موجود در بازار ایران ، کریستالون و آهن می‌باشد که برای بامبو و برخی گل و گیاه‌ها نیز می‌توان استفاده کرد ؛ که باید یک قاشق چایخوری از آن را در یک لیتر آب حل کرد و هر ۱۵ روز یک بار از آن آب به گیاه بدهید. توجه داشته باشید که نباید هر دو کود را با هم بدهید. اگر از هر دو کود استفاده می‌کنید تقریباً یک هفته بین آنها فاصله بیندازید.

یکی از زیباترین و پر طرفدارترین درختچه های آپارتمانی درختچه بونسای است که در این پست روش پرورش آن را برای شما قرار داده ایم.

نهال مورد انتخاب در عین کامل بودن باید کوچک ، کوتاه ، دارای ریشه های قوی و طول عمر دراز باشد . همچنین باید در نظر داشت که تفاوت اساسی یک بونسای و یک درخت در یک باغ ، کوچکی و بزرگی آن هاست وگرنه بونسای از نظر شکل ظاهری فرق دیگری با درخت طبیعی ندارد .

قبل از شروع بهار گیاهی با شرایط ذکر شده انتخاب و آن را طوری از خاک بیرون می آوریم که مقداری از ریشه های فرعی وصل به ریشه ی عمودی ( اصلی ) گیاه باشد و گیاه را همراه خاک اطراف ریشه با ملایمت بیرون آورده تا خاک اطراف ریشه نریزد . گیاه را در ظرف مورد نظر می کاریم . بعد از ۲۰ روز جوانه های کوچکی خواهد داشت.

هنگامی که جوانه های تازه به ارتفاعی نزدیک ۵/۲ میلی متر رسید آن را فشار می دهیم یا کلا قطع می کنیم . حدود ۲ الی ۳ هفته بعد یک یا سه جوانه تازه در کنار جوانه ی قطع شده شروع به رشد می کنند . این بار جوانه های تازه هرگز خیلی بلند نخواهند شد . پس فاصله ی بین شاخه کوتاه شده و برگ هایی رشد می کنند که از حد طبیعی کوچک تر است .

با نزدیکی فصل پاییز باید احتیاط های لازم را انجام داد که گیاه خشک نشود ، یخ نزند و مرتب در معرض دید خورشید قرار گیرد . درخت را در ماه فروردین بعدی باید دوباره به همان طریق اولی نشاء کرد . دفعات نشاندن گیاه در ظرف دیگر بستگی به نوع درخت و سن آن دارد.

درون ظرف پر از ریشه شده است و جای خالی برای رشد ریشه های تازه نیست . در هر انتقال حذف مقداری از ریشه ها و رویش ریشه های جدید باعث خواهد شد که مواد به مقدار لازم ( نه بیش از حد ) جذب کند و رشد نموده و از اندازه هایی که مورد نظر ماست بزرگتر نشود . شاخ و برگ های زیادی را قطع می کنیم و این عمل موجب تعادل بین مواد جذب شده به وسیله ی ریشه ی گیاه و مقدار هوایی که توسط شاخ و برگ پس داده ( فتوسنتز ) می شود ، می گردد .

۲ الی ۳ هفته طول می کشد که گیاه در محل جدید ریشه های محکمی بگیرد . هنگامی که ریشه ها محکم شد ، جوانه ها شروع به رشد می کنند . بعد از دو ماه که درخت به ظرفش منتقل شد تمام برگ های آن در مرکز ساقه باید با قیچی قطع گردد . باقیمانده ی برگ های ساقه به زودی پژمرده شده و می افتند ، این حالت برگ ریزان مصنوعی پاییزی است . دو یا سه هفته بعد شاخه ها و برگ های جدید از جوانه های تازه بیرون خواهند آمد. این شاخه و برگ ها کوچک می شوند و نتیجتا به بونسای شکل باشکوهی می دهند .

هرس در کنترل اندازه گیاه در پرورش بنسای اهمیت دارد. ریشه ها و شاخساره ها به طور شدید هرس می شوند تا شکل و اندازه مورد نظر بدست آید و نیز سرعت نمو گیاه کنترل شود . به سه طریق می توان عمل کرد : ۱- هرس کردن شاخه و برگ ها که قبلا به آن اشاره شد. ۲- سیم بستن ۳- آویزان کردن شاخه

سیم بستن : برای این که شکل دلخواه خود را به درخت بدهیم از سیم مسی استفاده می کنیم به این ترتیب که شاخه یا تنه را با دست و انگشتان به حالتی که مورد نظر است نگه می داریم. سیم را در جهت عقربه های ساعت به دور آن می پیچیم. شاخه های کوچک را برای ۲ تا ۳ ماه و شاخه های بزرگتر را برای ۳ الی ۴ ماه می توان با سیم بست . برای سیم بندی به سیم های مسی به اندازه های مختلف نیاز داریم . سیم های نازک برای شاخه های نازک و سیم های ضخیم برای شاخه های ضخیم تر. رنگ سیم های مسی با تنه هماهنگ هست و به دفعات از اون ها می تونیم استفاده کنیم . سیمی رو که قبلا باهاش کار کردید و از حالت اصلیش خارج شده باشه رو می تونید با قرار دادن روی حرارت و سرد شدن ، به حالت روز اول خود برگردانید . امروزه متخصصین از سیم های آلومینیومی مات بیشتر استفاده می کنند. از سیم های آهنی استفاده نکنید ، چون باعث ایجاد علامت زنگ زدگی روی تنه میشه و همچنین روکش دار ها هم نمای بدی به ظاهر تنه میده. بعضی از درختان که تنه نرم دارن باید از زخم های حاصل از سیم بندی محافظت بشن . در چنین شرایطی به ناچار نوار کاغذ روی سیم پیچیده میشه تا از ورود آسیب به تنه جلو گیری کنه.

نکته : شاخه های کوچکتر از ۵ سانت را سیم بندی نکنین .

بهترین زمان سیم بندی وقتیه که گیاه به خوبی رشد کرده و تولید برگ کرده . یک روز قبل از سیم بندی به گیاه آب ندید ، تا گیاه حالت نرم تری به خودش بگیره و بهتر حالت بگیره ( در این شرایط احتمال شکنندگی گیاه کمتر هست ).

برای شروع ، سیم را به صورت زاویه دار در پایین تنه درخت در زیر خاک قرار بدید و دور اون بپیچید . اما نه به اون محکمی که روی تنه درخت نفوذ کنه . سیم باید به فاصله مساوی روی تنه پیچیده بشه و باید مراقب باشید که محل شاخه به تنه شکسته نشه . برای اطمینان محل اتصال شاخه به تنه رو با دست محکم نگه دارین و بعد سیم بندی رو انجام بدید . برای بستن دو تا شاخه از یه سیم استفاده کنید ، به صورتی که سیم رو از وسط به دور تنه با هم دو تایی بپیچید و وقتی به شاخه ها رسیدید از هم جدا و هر کدوم رو روی یه شاخه بپیچید.

آویزان کردن شاخه : به سادگی یک طناب یا نخ را به شاخه ی مورد نظر متصل و انتهای آن را به جایی متصل می کنیم تا شاخه خمیدگی مورد نظر را پیدا کند.

شرایط خاک : تمیز باشد ، کود طبیعی نداشته باشد ، قابلیت نگهداری رطوبت را داشته باشد و پوک باشد .

محل نگهداری : در تمام سال آفتابی باشد ، در معرض هوا بوده ولی از بادهای شدید در امان باشد ، تمیز و دور از گرد و غبار باشد .

نگهداری بونسای :

نگهداری بنسای در برگیرنده آبیاری ، خاک و کود و نوردهی مناسب و هرس درست و بهنگام می‌باشد .

ابزارهای نگهداری بنسای :

برای نگهداری بنسای به ابزارهای برشی مانند کارد لبه تیز ، تیغ و قیچی باغبانی نیاز است . همچنین به بیلچه ، آب پاش و سوهان ( برای شکل دهی و صاف کردن بخش های چوبی شده و مرده درخت ) و بنومیل ( برای ضد عفونی کردن بخش های بریده شده و جلوگیری از بیماریهای قارچی ) نیاز است .

هرس بنسای :

پا کوتاه کردن یک درخت و کاشت آن در گلدانی کوچک ، نیازمند هرس و نگهداری خاص است که با هرس دیگر درختان موجود در باغ متفاوت است.

هرس برگ بنسای :

بنسای باید دارای سطح برگی کمی باشد . زیرا سطح برگی زیاد ، رشد را بیشتر می‌کند و در تکنیک های بنسای تلاش بر اینست که شتاب رشد کم شده و هدفمند شود . بهمین منظور باید برگ های اضافه ، همواره هرس شده و از گیاه جدا شوند. هرس برگ باید با توجه به شکل نهایی بنسای انجام بپذیرد . ضمناً نباید در یک وعده از هرس ، مقدار زیادی برگ را به یکباره قطع نمود ، چراکه باعث ایجاد شوک به گیاه می‌شود.

هرس ریشه بنسای :

هرس ریشه ، یکبار در سال و بوسیله افراد متخصص باید انجام گیرد. با هرس ریشه ، رشد کم می‌شود . بهمین دلیل ، باید توجه داشت که مقدار مناسبی از ریشه قطع شود تا گیاه دچار شوک نشده و آسیب جبران ناپذیر نبیند. ضد عفونی بخش های قطع شده با بنومیل نیز در پایان کار ضروری است.

آموزش عکس به عکس هرس کردن درختچه بونسای

هرس فرم دهی بنسای :

این گونه هرس معمولاً بر روی شاخه‌ها و با برش و سیم پیچ کردن بخش‌هایی از شاخه و با توجه به شکل نهایی که درخت باید بخود بگیرد ، انجام می‌شود.

روش های تربیت بن سای ساقه :

راست متقارن :

در این روش درخت در یک مسیر مستقیم رشد می کند . ریشه ها نیز در همه جهات عمود بر ساقه گسترده شده اند . در این روش ، درخت را به گونه ای تربیت می کنند که درختی رشد کرده در شرایط کاملاً مناسب و طبیعی ، در ذهن تداعی شود . برای ایجاد شکل ساقه راست متقارن ، باید پایین ترین شاخه را در حدود یک سوم ارتفاع تنه حفظ کرد و با سیم پیچی مانع حرکت آن به سمت جلو شود. آشفتگی شاخه ها باعث پنهان شدن قسمت عقبی و پشت درخت می شود. تعیین اولین شاخه مهم است زیرا موقعیت شاخه دوم با توجه به شاخه اول معین می شود . دومین شاخه بلند در قسمت دیگر وکمی بالاتر باشد. این شاخه باید کمی به قسمت پشت متمایل باشدو به گونه ای پرورش داده شود ، که مقداری از قسمت زیر شاخه در دید ناظر قرار گیرد . این شاخه به تاج درخت عمق می بخشد . سومین شاخه در قسمت عقب و کمی بالاتر از دومین شاخه قرار می گیرد . چهارمین شاخه در راستای دومین شاخه است . شاخه های دیگر نیز به همین ترتیب و به صورت متناوب قرار خواهند گرفت . شاخه ها نباید در دید ناظر بالای سر یکدیگر قرار گیرند زیرا در این صورت به یک میزان از نور خورشید و جریان هوا ، بهره مند نخواهند شد.

روش ساقه راست نامتقارن :

در این روش ، مانند روش متقارن ، درخت رو به بالا رشد می کند ولی تنه دارای انحناهای بسیار زیبایی است . انحناها بیشتر به صورت زیگزاگ است . اما شاخه ها وضعیتی مشابه با روش متقارن دارند . در این روش راس ساقه اندکی به یک طرف کج شده است .

روش اریب :

این روش بسیار آسان است و برای افراد مبتدی در نظر گرفته می شود ، در زمانی کوتاه نیز می توان آن را ایجاد کرد. در این روش تنه درخت با انحنایی حدود ۴۵ درجه به طرف راست یا چپ متمایل می شود . بدین ترتیب تنه ابتدا به یک طرف مایل شده و دوباره بعد از طی فاصله کوتاه درمسیر اولی قرار می گیرد . اولین شاخه ، قوی و نیرومند است و در مکانی که انحنای تنه شروع می شود ، واقع شده است. این شاخه یا به صورت افقی گسترده می شود یا روبه بالا متمایل می گردد و بیشترین نور را دریافت می کند . روش تنه کج ، درختی را درذهن القا می کند که در اثر نیروهای طبیعی ، به این شکل درآمده است. گستردگی ریشه بیشتر در خلاف انحنای تنه است . این روش خلق یک بنسای و یک نمونه جالب را برای هنرمندان امکانپذیر می سازد .

روش بادزده :

در روش بادزده ، یک بنسای را باید آن گونه شکل داد که همانند یک درخت یا گروهی از درختان باشد که در یک مکان بادخیز یا در مجاور ساحل یا در نوک تپه رشد کرده اند . در این روش تنه مستقیم است ، ولی با زمین زاویه می سازد ( عمود بر زمین نیست). زاویه خط تنه از راستای شاقولی حدود ۴۵ درجه است . راس ساقه نیز در مسیرخمیدگی است . شاخه ها باید همچنان به صورت افقی حفظ شوند . خمیدگی درخت و وضع شاخه ها ، این تصور را درذهن ناظر القا می کند که درخت در پیکاری طولانی با بادهای شدید است .

روش نردبانی :

این روش ، که بسیار ساده است ، برای بنسای کردن گیاهانی که از طریق خوابانیدن ریشه دار شده اند، استفاده می شود . این گیاهان را به گونه ای تربیت می کنند که تمام شاخه های آن ها در یک جهت قرار گیرند. سپس تنه گیاه را به صورت افقی ، به طوری که شاخه ها رو به بالا قرار گیرند ، دریک ظرف قرار می دهند و روی آن خاک می ریزند. برای تسریع ریشه زدایی ، در زیر هر شاخه قسمتی از تنه را زخمی می کنند .

می توان بین شاخه ها قطعات سنگ قرار داد تا بنسای نمای کوهستانی به خود بگیرد . بدین ترتیب سیمای یک جنگل در ذهن القا می شود.

انواع بونسای :

درختان بونسای را در اندازه های کوچک و در حد کف یک دست Palm تا ارتفاع یک متر پرورش می دهند و برای انتخاب روش پرورش بونسای ، درختان را به دستجاتی از نظر صفات و زیبایی آن ها برای خلق یک اثر هنری زنده تقسیم می کنند و هر درخت را با دیدی تازه و فکری باز و آزاد نگریسته و خصوصیات طبیعی آن را در نظر می گیرند . بونسای ها را بر اساس شکل آن ها دسته بندی می کنند اما بسیار اهمیت دارد که پرورش دهندگان به بونسای اجازه بدهند تا خصوصیات واقعی خود را به صورت آزادانه ای بروز دهند و بدون اینکه آن ها را وادار به نشان دادن خصوصیات ویژه ای نمایند به آنان کمک کنند تا بشکلی زیبا جلوه گر شوند ، آنگونه که انسان ها برای خود لباس مناسب را انتخاب می کنند.

درختانی که ریشه دهی ضعیفی دارند همانند تیرهای چوبی خطوط برق و تلفن که بر زمین فرو رفته اند ، خواهند بود اما سیستم های ریشه دهی گسترده موجب استقرار بهتر درختان و ثبات بهتر محوریت گیاه می گردند بطوری که بونسای های استاندارد ژاپنی که دارای سیستم ریشه دهی مناسبی هستند ، به مقدار کافی قطور شده و از خاک خارج می گردند .

برخی از معروفترین انواع بونسای عبارتند از :

۱) Kokutan Bonsai : در این روش از گیاه Indian Hawthore با نام علمی Rhaphiolepsis Indica که توسط بذرهایش تکثیر می یابد ، استفاده می کنند. این روش در سال ۱۹۷۴ توسط Haruo Kaneshiro معروف به Papa ابداع گردید . وی از این روش برای آموزش تکنیک های بونسای بوفور استفاده نمود زیرا نیازی به هرس سنگین ساقه ها و شاخه ها که موجب ایجاد زخم بر تنه گیاه می شوند را ندارد و از این طریق به موفقیت های زیادی در خلق بونسای های زیبا با تنه ( Stock ) ، ساقه ها (Trunks) و شاخه های ( Branches ) خارق العاده دست یافت .

۲) Penjing Type : با اجرای هرس سنگین بر بخش های بالایی درختان بونسای باعث تحریک رشد شاخه های زیرین آن گردیده و ریشه دهی آن ها افزایش می یابد بطوریکه تولید گیاهان کج را می نماید و بر نا همواری های تنه آن ها افزوده شده و از زیبایی خاصی برخوردار می گردند .

۳) Cascade Type : با هرس مناسب شاخه ها می توان گیاهان را به صورت آبشاری یا نیمه آبشاری (Semi-Cascade ) تربیت نمود .

۴) Exposed the root : برای خلق این نمونه ها باید درخت بونسای را در محل خود اندکی به طرف بالا کشید و از محل استقرارش حرکت داد و عملیات لازم را بر روی تاج آن ها به همراه روند معمولی نگهداری گیاه اجرا نمود .

۵) Die-Back : زیباترین بونسای های زمانی بوجود می آیند که آن ها را برای مدتی در شرایط سخت رشد قرار داده تا بخش های از تنه آن ها بمیرند و سپس با ایجاد شرایط مناسب ، آن ها را وادار به رشد در این اندام ها ( Grow-Back ) می کنند . اینگونه سیکل رشد و مرگ ( Grow back cycle- and die ) منجر به تولید درختانی با خصوصیات غیر معمول می گردد که ظرفیت های استثنایی خواهند داشت .

۶) Fuku Bonsai : برای این نوع بونسای از گیاهانی استفاده می شود که دارای تنه های ستبر ( Stout Trunks ) و خیلی سنگین ، شاخه های اندک و قوی و جوانه انتهایی باریک و بلند باشند که اغلب تولید تنه های چندگانه (Multiple Trunks) با ریشه دهی قابل توجه و تعداد زیادی شاخه نموده و رشد زیادی می کنند بطوری که بهترین کیفیت را در نظر ارزش گذاری بین المللی خواهند داشت .

درخت سرو با نمای رسمی :

درختان بنسای با فرم ایستاده رسمی یا سبک چکان ( chokkan) با یک تنه راست قامت و مخروطی شکل مشخص می‌شود . شاخه‌های پایینی، گسترده و کلفت و شاخه‌های بالایی ، کوتاه و نازک هستند .

درختان بنسای با فرم ایستاده غیررسمی یا سبک میگی ( Moyogi ) با خم‌ هایی در تنه و شاخه همراه است اما نوک درخت ، درست همخط با جایی است که تنه از خاک بیرون آمده است.

فرم کج یا شیبدار :

درختان بنسای با فرم کج یا شاکان ( shakan ) دارای تنه‌ای کج نسبت به گلدان است . تنه با شیبی ملایم یا تند از زیر خاک پدیدار شده و نوک بنسای به سمت چپ یا راست گلدان رفته است .